सुर्खेत । टाढाबाट झट्ट हेर्दा रातो रंगका जस्तापाताका छतहरूले रंगिएको जस्तो देखिने यो गाउँ डोल्पाको रंग हो । रंगिएका घरका छत जस्तो देखिने यी घरका छत जस्तापाताले नभई पाकेका खुर्सानीले रंगिएका हुन् ।

त्रिपुरासुन्दरी नगरपालिका–४ मा पर्ने रंगगाँउ जिल्लाको सबै भन्दा बढी खुर्सानी उत्पादन हुने गाउँमा पर्छ । यत्तिखेर रंग गाउँका २४२ घरधुरीका छत खुर्सानीले रंगिएका छन् । घरका छतलाई सोलार ड्रायलको रूपमा प्रयोग गर्दै खुर्सानी सुकाएपछि गाउँ नै रातो जस्तापाताले रंगिएको जस्तो देखिने गरेको हो ।

रंगगाउँका केशर बुढाले रंग गाउँमा कति मात्रामा खुर्सानीको उत्पादन हुन्छ भन्ने एकिन तथ्याङ्कन नभए पनि प्रति घरधुरीले सरदर वार्षिक १५ देखि ३० क्वीन्टलसम्म खुर्सानी उत्पादन गर्ने गरेको बताए । रंगगाउँमा उत्पादन भएको खुर्सानी विशेष गरी उपल्लो डोल्पाका शे–फोक्सुडो,डोल्पोबुद्द छार्काताङसोङ्ग र काइके गाउँपालिका गरी ४ गाउँपालिकाका बासिन्दाले खरिद गर्ने गर्छन् ।

सामान्य खुर्सानीको खेती गर्ने घरधुरीले वार्षिक एक लाखसम्म कमाउने गरेको केशर बुढाले जानकारी दिए । धेरै खेती गर्नेले खुर्सानीबाटै वार्षिक दुई लाखसम्म कमाउने गरेको बताए । कतिपयको जीविकोपार्जन खुर्सानीकै आम्दानीबाट चल्ने गरेको उनको भनाई छ । प्रति क्न्टिल सात हजार ४०० सम्मा पर्ने वडा सदस्य हरिवान बुढाले बताए ।

अर्का खड्कलाल बुढाले नयाँ प्रविधिको खुर्सानी सुकाउने उपकरण नभएकाले पुरानै शैलीमा घरको छतमा खुर्सानी सुकाउँदा कहिले वर्षात हुँदा कुहिने त कहिले शितले कुहिने गर्दा गुणस्तरमा ह्रास आउने गरेको बताए । त्रिपुरासुन्दरी नगरपालिका रंग गाउँमा सबैभन्दा बढी खुर्सानी उत्पादन हुने गरे पनि कृषि विकास कार्यालयसँग कुनै तथ्याङ्क छैन ।

यसो त जिल्लामा अहिलेसम्म खुर्सानीको माग पूर्ति रंग गाउँले नै गर्दै आइरहेकाले जिल्ला बाहिरको खुर्सानी आयात गर्नु नपरेको त्रिपुरासुन्दरी नगरपालिका–४ का वडा सदस्य हरिवान बुढाले बताए । रंग गाउँ खुर्सानीको मात्र नभई स्याउ र बहुमूल्य जडिबुटी केशर खेतीको लागि पनि उर्भर भूमि मानिन्छ ।

खुर्सानी खेतीलाई आर्थिकोपार्जनको प्रमुख आधार बनाई रंगेली किसानको जीवनस्तर माथि उठाउन स्थानीय सरकारले आधुनिक प्रविधिमैत्री उपकरणको व्यवस्था गर्नु जरुरी छ ।