काठमाडौँ । यतिबेला भारतका १८ वर्षीया एक किशोर निकै चर्चामा छन् । अन्तर्राष्ट्रिय रूपमै उनले गतिलो चर्चा बटुलिरहेका छन् । खासमा उनको नाम प्रगन्नानन्धा हो । अनि, उनको पिताको नाम रमेशबाबु । उनले आफ्नो नामको अगाडि पिताको नाम जोडेर ‘रमेशबाबु प्रगन्नानन्धा’ बनाएका छन् ।

पछिल्लो समय उनले चेस (बुद्धिचाल) को अद्भूत खेलाडीका रूपमा आफूलाई स्थापित गराएका छन् । बिहीबार विश्वकप चेस प्रतियोगितामा आफूभन्दा दिग्गज प्रतिद्वन्द्वीहरूलाई पाखा लगाउँदै दोस्रो भएपछि त अन्तर्राष्ट्रिय खेल वृत्तमा उनको नाम झनै चुलिएको छ ।

विश्वकप चेसको फाइनलमा उनी नर्वेजियन ग्रान्डमास्टर म्यागनस कार्लसनसँग पराजित भएका थिए । तर, उनले आफूभन्दा निकै पाका खेलाडी ३२ वर्षीय कार्लसनलाई सजिलै उपाधि चुम्न दिएनन् । अन्तिम समयसम्म उनले कडा चुनौती दिए ।

अन्ततः विश्व चेसका निकै अनुभवी खेलाडी कार्लसनसँग प्रगन्नानन्धाको केही लागेन । उनी उपविजेतामा चित्त बुझाउन बाध्य भए । सायद त्यसैले अजरबैजानको बाकुमा विश्वकप चेसको उपाधि जितेपछि कार्लसनले १८ वर्षीय यी किशोरको प्रशंसा गर्नबाट आफूलाई रोक्न सकेनन् ।

कार्लसनले भने, ‘रमेशबाबु प्रगन्नानन्धालाई हराउन निकै संघर्ष गर्नुप¥यो । विश्व चेसमा उनको भविष्य निकै उज्ज्वल छ । वास्तवमा उनी बुद्धिका शातिर सैतान हुन् ।’

विश्वकप चेसमा प्रगन्नानन्धाको प्रदर्शनबाट प्रभावित भएका भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले पनि उनलाई तत्काल बधाइ दिएका थिए । उनले भनेका थिए, ‘भारतीय किशोरले हासिल गरेको यो सानो उपलब्धि होइन । उनले अन्तर्राष्ट्रिय खेल जगतमा भारतको गौरव बढाएका छन् । उनी भारतीय खेलकुदको सुखद भविष्य हुन् ।’

प्रगन्नानन्धाको जन्म तमिलनाडुको चेन्नइमा सन् २००५ को अगस्त १० तारिखमा भएको हो । उनका पिता रमेशबाबु स्थानीय एक बैंकमा शाखा प्रबन्धक हुन् । उनकी आमाको नाम नागालक्ष्मी हो । उनकी दिदी रमेशबाबु वैशाली पनि चेस खेलाडी हुन् । वैशाली महिला ग्रान्डमास्टर र इन्टरनेशनल मास्टर हुन् ।

प्रगन्नानन्धा पनि भारतीय ग्रान्डमास्टर हुन् । उनले सन् २०२१ को अप्रिलमा विश्व चेसबाट ग्रान्डमास्टरको उपाधि पाएका थिए । त्यतिबेला उनी इतिहासकै चौथो सबैभन्दा कम उमेरका ग्रान्डमास्टर बनेका थिए । ग्रान्डमास्टरको उपाधि पाउँदा उनी केवल १२ वर्ष १० महिना १३ दिनका थिए ।

प्रगन्नानन्धा इतिहासकै सबैभन्दा कम उमेरका इन्टरनेशनल मास्टर पनि हुन् । उनले हालसम्म विश्व चेसको उमेर समूहमा तीन वटा उपाधि जितेका छन् । उनले सन् २०१३ मा विश्व चेसको यू–८ स्पर्धाको उपाधि जितेका थिए ।

यसैगरी, उनले सन् २०१५ मा यू—१० उमेर समूहको उपाधि चुमेका थिए । सन् २०१९ मा उनले विश्व चेसको यू–१८ उमेर समूहको उपाधि जितेका थिए । सन् २०१९ मा उनले केवल १३ वर्षको उमेरमा आफूभन्दा प्रभावशाली प्रतिद्वन्द्वीहरूलाई हराउँदै एक्स्ट्राकोन चेस ओपनको उपाधि जितेका थिए । उक्त प्रतियोगितामा अपराजित रहेका उनले १० मध्ये साढे आठ अंक बटुलेका थिए ।

यसैगरी, सन् २०२१ को अप्रिलमा उनले ‘पोल्गर च्यालेन्ज’ को उपाधि चुमेका थिए । त्यो प्रतियोगिताको उपाधि जितेपछि उनी च्याम्पियन्स चेस टुरको अघिल्लो चरणमा प्रवेश गरेका थिए । सन् २०२२ मा भएको ‘फिडे ओलम्पियाड’ मा भारतले कांस्य पदक जित्दा उनी पनि टोलीका महत्त्वपूर्ण सदस्य थिए । त्यसपछि उनले ‘एसियन कन्टिनेन्टल चेस च्याम्पियनसिप’ को उपाधि पनि चुमेका थिए ।

सन् २०२३ को जुलाईमा उनले विश्व चेसमा पहिलो पटक २७ सय रेटिङ पाएका थिए । हालै सम्पन्न चेस विश्वकपमा उनले ३१औं वरीयता प्राप्त खेलाडीको रूपमा प्रतिस्पर्धा गरेका थिए । चेस विश्वकपको फाइनलमा पुग्ने उनी सबैभन्दा कम उमेरका खेलाडी पनि बनेका छन् ।

विश्वकप चेसमा अपराजित रहँदै उनी फाइनलसम्म पुगेका थिए । फाइनलसम्मको यात्रा तय गर्नुअघि उनले ६ जना प्रभावशाली प्रतिद्वन्द्वीलाई हराएका थिए । विश्वकपको उपाधि जितेपछि उनले दुई हजार सात सय २७ रेटिङ प्राप्त गरेका छन् ।

साथै, उनी सन् २०२४ मा आयोजना हुने ‘क्यान्डिडेट प्रतियोगिता’ का लागि छनोट पनि भएका छन् । उनी विश्वकै तेस्रो सबैभन्दा कम उमेरको क्यान्डिडेट मास्टर पनि हुन् ।

यसअघि, सन् २०२१ को चेस विश्वकपमा पनि उनले सहभागिता जनाएका थिए । त्यतिबेला उनले ९०औं वरीयताको खेलाडीका रूपमा विश्वकप खेलेका हुन् । त्यो विश्वकपको चौथो चरणमा उनी म्याक्सिम भाचियरसँग पराजित भएका थिए ।